پوکی استخوان معمولاً در میان‌سالی و دوران کهولت رخ می‌دهد. هنگامی که عوارضی مانند گردن درد، پشت درد، حالت خمیده و کوتاه شدن قد ظاهر شود نشان دهنده پوکی استخوان است. بهتر است با تقویت استخوان‌ها به پوکی استخوان دچار نشوید. اما اگر دچار پوکی استخوان هستید باید به درمان آن بپردازید، در ادامه چند روش برای درمان پوکی استخوان توضیح داده‌ایم.
گرچه همه استخوان‌های بدن در معرض پوکی استخوان قرار دارند؛ ولی مهره‌های ستون فقرات، لگن و مچ بیشتر در معرض پوکی و ضعیف شدن می‌باشند.
انواع پوکی استخوان
بیماری پوکی استخوان (osteoporosis) به سه دسته تقسیم می‌شود:
پوکی استخوان به دلیل یائسگی و یاقبل از آن، به علت کمبود هورمون استروژن می‌باشد؛ زیرا این هورمون کمک به جذب کلسیم می‌کند. البته غیر از این‌که در زنان این مسئله وجود دارد، مردان هم ممکن است به علت کمبود هورمون به پوکی استخوان مبتلا شوند.
پوکی استخوان به علت کهولت سن در مردان و زنان اتفاق می‌افتد.
پوکی استخوان ثانویه، این نوع پوکی استخوان به علت امراضی مانند مرض مزمن کلیه، پرکاری غده تیروئید، بعضی از انواع سرطان یا جراحی معده می‌باشد.
علت بروز پوکی استخوان
به طورکلی علت پوکی استخوان را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
- نداشتن فعالیت بدنی و کمبود ورزش، زیرا عضلات ضعیف شده و نمی‌توانند اسکلت بدن را محافظت کنند. بنابراین استخوان‌ها وزن زیادی را تحمیل کرده و پوک می‌شوند.
- کمبود مواد معدنی مخصوصاً کلسیم و مگنزیوم، زیرا این مواد ساختمان استخوان را تشکیل می‌دهند. معمولاً خانم‌های حامله و شیرده در معرض کمبود کلسیم قرار دارند؛ چون برای رشدن جنین این ماده حیاتی است.
- کمبود اکسیژن در بدن و بدی گردش خون.
- بهم خوردن تعادل هورمونی بدن، زیرا جذب کلسیم بستگی به هورمون‌های زیادی دارد که مهمترین آن استروژن است. در زمان یائسگی چون مقدار این هورمون کم می‌شود، بنابراین جذب کلسیم نیز پائین می‌آید.
- استفاده دراز مدت از هورمون استروژن نیز باعث بیماری قلبی، سرطان سینه و بعضی امراض دیگر می‌شود. البته می‌توان از هورمون‌های گیاهی به جای آنها استفاده کرد.
- استفاده طولانی مدت از بعضی داروهای شیمیایی مانند داروهای ضدتشنج، ضداسید و ترشی معده، رقیق کننده‌های خون، فشان خون، ضدزخم معده، لاغری و کمبود ترشحح غذه تیروئید و کورتیزون و کاهش دهنده قند خون.
- سیگار، مشروب، تنش‌های روانی و عصبانیت‌ها.
- ورزش به حد افراط نیز اثر منفی دارد زیرا مقدار زیادی بتااندورفین B.Endorphin را آزاد می‌کند که گردش استروژن را در بدن مختل ساخته و جذب کلسیم را متوقف می‌سازد.
تشخیص پوکی استخوان
هنگامی که علائم پوکی استخوان ظاهر می‌شود نشان دهنده آن است که استخوان پوک شده و مرض کاملاً پیشرفته می‌باشد. کوتاه شدن قد و شکستگی استخوان می‌تواند علامت این بیماری باشد. البته اشعه X و آزمایش ادرار نیز پوکی استخوان پیشرفته را بخوبی نشان می‌دهد.
یک آزمایش دقیق که پوکی استخوان را در مرحله ابتدایی نشان می‌دهد آزمایش تراکم استخوان Bone Densiometry می‌باشد. معمولاً خانم‌ها باید این آزمایش را در اوایل یائسگی انجام داده و هرچند سال یکبار آن را تکرار نمایند.
درمان پوکی استخوان
در طب مدرن پزشکان هورمون استروژن را تجویر می‌کنند. زیرا این هورمون باعث جذب کلسیم شده و همینطور کلسیم را در بدن نگاه می‌دارد. دیگر از داروهای مفید، کلسی تونین Calcitonin است که به صورت آمپول و قرص وجود دارد.
این هورمون نیز که یکی از فرم‌های ویتامین D می‌باشد، باعث جذب کلسیم در بدن می‌شود ولی همینطور که قبلاً گفته شد در صورت زیاده‌روی در مصرف آن این داروهای شیمیایی باعث سرطان سینه و بیماری‌های قلبی می‌گردد.
روش درمان طبیعی
کلسیم، مگنزیم و سیلیکا برای جلوگیری و معالجه پوکی استخوان بسیار مهم می‌باشند و برای جذب این موارد باید از خوردن غذاهایی که اسیدی هستند مانند چای و قهوه خودداری کرد.
سیلیکا در غذاهایی مانند یولاف (جو دوسر) موجود است که می‌توان از آن سوپ تهیه کرد. کلسیم در سبزیجات برگ سبز مانند: جعفری، شاهی، بروکلی، خزه‌های دریایی مانند دالس Dulse، نوری Nori، لوبیا، حبوبات، غلات مانند جو و لبنیات وجود دارد.
ضمناً کلسیم هنگامی که جذب بدن می‌شود که مقدار کافی ویتامین D و مگنزیوم با آن همراه باشد. ماهی، زرده تخم مرغ، روغن ماهی دارای ویتامین D می‌باشند. البته می‌دانید که بدن هنگامی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد ویتامین D می‌سازد.
مگنزیوم، کلسیم را مخلول و قابل جذب می‌سازد. شیر، گرچه مقدار زیادی کلسیم دارد و معمولاً ویتامین D به آن اضافه می‌کنند، ولی چون مگنزیوم آن کم است جذب کلسیم آن بسیار مشکل می‌باشد.
فسفر نیز یکی از موادی است که برای جذب کلسیم لازم است. اما مقدار زیاد آن باعث از بین رفتن کلسیم می‌گردد. خوردن گوشت مخصوصاً گوشت قرمز از جذب کلسیم جلوگیری می‌کند. بنابراین از خوردن مواد حیوانی و قهوه و غذاهایی که دارای اسید اگزالیک هستند مانند ریواس و اسفناج خودداری کنید.
استروژن نباتی در سیب زمینی شیرین، لوبیای سویا و گیاه وجود دارد.
کرم پروژسترون که از گیاه Wild Yam گرفته شده است برای جلوگیری و درمان پوکی استخوان بسیار مفید می‌باشد.
ویتامین B6 و فولیک اسید، به تشکیل استخوان کمک می‌کند و ویتامین‌های B12 و C برای سلامتی استخوان مفید است.
نسخه‌ای برای جلوگیری و درمان پوکی استخوان
کلسیم: 1000 میلی‌گرم در روز (یک گرم).
مگنزیوم: 1000 میلی‌گرم در روز (یک گرم).
ویتامین D: 400 واحد بین‌المللی در روز.
گلوکزامین: 500 میلی‌گرم سه بار در روز.
ویتامین B Complex: 100 میلی‌گرم در روز.
ویتامین C: 1000 میلی‌گرم در روز (یک گرم).
ویتامین A: 10000 واحد یکبار در روز.
ویتامین B6: 100 میلی‌گرم با صبحانه.
جلوگیری از پوکی استخوان
انسان بالغ به مقدار 1500-1200 میلی‌گرم کلسیوم در روز احتیاج دارد که باید از طریق غذا و یا قرص به بدن برسد. استفاده از غذاهایی که دارای کلسیم زیاد هستند مانند بروکلی، غذاهایی دریایی (ماهی، میگو، صدف)، شیر، سویا، شلغم، لوبیا، انجیر و یادام از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند.