عوارض و موارد مصرف سفتریاکسون
(به انگلیسی:Ceftriaxone)
رده درمانی:سفالوسپورین ها
اشکال دارویی:آمپول
سفتریاکسون
سفتریاکسون
عوارض سفتریاکسون
موارد مصرف:
سفتریاکسون تزریقی در عفونت های خطرناک تنفسی، دستگاه ادراری، استخوان و مفاصل، داخل شکمی، سیستم عصبی مرکزی و پوستی ناشی از ارگانسیم های حساس کاربرد دارد.
روش و مقدار مصرف:
سفتریاکسون در بالغین:1 تا 2 گرم از دارو از راه تزریق عضلانی یا وریدی، یکبار در روز و یا در دوزهای جداگانه و مساوی دو بار در روز استفاده می شود. حداکثر دوزاژ روزانه سفتریاکسون 4 گرم است.
سفتریاکسون در کودکان:دوز کلی روزانه 50 تا 75 میلی گرم بر هر کیلوگرم وزن بدن کودک محاسبه می شود و در دو دوز منقسم هر 12 ساعت مصرف می گردد.
طریقه مصرف سفتریاکسون
سفتریاکسون درون عضلات بزرگ (مثل باسن) تزریق، یا درون سرم ریخته و در مدت حدود 30 دقیقه درون رگ تزریق می شود. بسته به نظر پزشک معالج شما این دارو 2 تا 4 بار در شبانه روز به شما تزریق خواهد شد. هنگام تزریق عضلانی سفتریاکسون می توان جهت کاهش درد دارو را با لیدوکائین (نوعی ماده بی حس کننده) مخلوط کرد.پس از اضافه کردن آب مقطر به ویال، محلول حاصل را به دقت بررسی کنید. ماده حاصل باید شفاف و عاری از هر گونه ذره شناور باشد. در صورت وجود تغییر رنگ، اجسام خارجی درون محلول یا نشت محلول از سرم محتوی دارو از تزریق آن خودداری کنید.دارو را دقیقا مطابق با دستور پزشک خود مصرف و از تغییر دوز یا قطع مصرف دارو بدون اجازه پزشک پرهیز نمایید. در صورت توقف خودسرانه دوره درمان، ممکن است عفونت شما تشدید شده و حتی نیاز به بستری شدن در بیمارستان پیدا کنید
مکانیسم اثر:
اثر آنتی بیوتیکی:سفتریاکسون یک باکتریوسید است. مانع ساخت دیواره سلولی باکتری می شود و از این طریق موجب مرگ باکتری های در حال رشد و تقسیم می گردد.
فارماکوکینتیک سفتریاکسون
سفتریاکسون به دلیل پیوند به پروتئین از کینتیک غیر خطی وابسته به دوز پیروی می کند . اوج غلظت سرمی دارو پس از تزریق عضلانی تا 2 ساعت بعد از حاصل می شود . نیمه عمر پلاسمایی دارو 9- 6 ساعت است . سفتریاکسون به طور وسیع در بافت ها و مایعات بدن منتشر می شود. بیش از نیمی از یک دوز مصرفی دارو از طریق ادرار و به صورت تغییر نیافته و بقیه از طریق مدفوع به صورت تغییر نیافته یا ترکیبات غیر فعال دفع می شود.
مصرف در بارداری و شیردهی:
• بهتر است سفتریاکسون در بارداری استفاده نشود.
• این دارو در شیر ترشح می شود و بنابراین مصرف سفتریاکسون در دوران شیردهی باید همراه با احتیاط باشد.
مصرف در کودکان:
سفتریاکسون را می توان در نوزادان و کودکان تجویز کرد. این دارو در نوزادان دچار زیادی بیلی روبین در خون، به علت توانایی آن در جابجایی بیلی روبین با احتیاط تجویز شود.
منع مصرف سفتریاکسون
در صورت وجود سابقه حساسیت مفرط به پنی سیلین ها، سفالوسپورین ها یا پنی سیلامین، ابتلای به پورفیری ودر نوزادان مبتلا به کمی آلبومین خون، اسیدوز، زردی یا زیادی بیلی روبین خون .
فراموش کردن دوز دارو
در صورت فراموش کردن یک دوز سفتریاکسون، به محض به خاطر آوردن دوز فراموش شده آن را میل کنید. اما اگر تقریبا زمان نوبت بعدی رسیده است، نوبت فراموش شده را رها کرده طبق برنامه منظم خود عمل کنید. مقدار دارو را دو برابر نکنید.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی
سفتریاکسون سبب حصول نتایج مثبت کاذب در آزمونهای گلوکز ادرار با استفاده از سولفات مس (مصرف بندیکت یا clinitest) می شود. در این مورد از گلوکز اکسیداز (Tes-Tape یا Clinistix) استفاده شود.
سفتریاکسون سبب افزایش کاذب غلظت کراتینین ادرار در آزمونهایی می شود که از واکنش Jaffe استفاده می کنند. سفتریاکسون ممکن است موجب حصول نتایج مثبت آزمون کومبس شود.ممکن است سطح BUN، کراتینین، AST، ALT، ALP و بیلی روبین و LDH را افزایش دهد. همچنین می تواند تعداد ائوزینوفیل و پلاکتها را افزایش و گلوبولهای سفید را کاهش دهد.
نحوه تزریق سفتریاکسون
برای تزریق داخل وریدی سفتریاکسون، به داخل ویال های حاوی 250یا 500 میلی گرم یا ویال های حاوی 1 یا 2 گرم پودر، به ترتیب 4/2، 8/4، 6/9 و 2/19 میلی لیتر حلال (آب مقطر، نرمال سالین یا دکستروز 5 درصد) وارد کرده و تکان داده می شود تا پودر کاملا حل شود. محلول حاصل در هر میلی لیتر خود تقریبا معادل 100 میلی گرم سفتریاکسون دارد. محلول داخل سرنگ کشیده و با حلال مناسب برای انفوزیون وریدی به کار می رود تا به میزان مطلوب رقیق شود. معمولا غلظت 10 تا 40 میلی گرم در میلی لیتر این دارو تجویز می شود که باید در عرض 30 دقیقه از راه داخل وریدی تزریق شود. توجه داشته باشید که برای حل و رقیق کردن این دارو از حلال های حاوی کلسیم نظیر محلول رینگر یا محلول هارتمان استفاده نمی کنند زیرا ذرات معلق تشکیل خواهد شد(Particulate formation). پودر استریل سفتریاکسون سدیم باید در دمای 20 تا 50 درجه سانتی گراد و دور از نور نگهداری شود اما پس از تهیه محلول، محافظت در برابر نور لازم نیست. رنگ محلول با توجه به مدت زمان نگهداری شده پس از تهیه، غلظت و حلال آن می تواند از زرد کم رنگ تا زرد کهربایی متفاوت باشد.
برای تزریق عضلانی ویال های حاوی250 یا 500 میلی گرم یا ویال های حاوی 1 یا 2 گرم پودر داخل ویال ها به ترتیب در 9/0، 8/1، 6/3 و 2/7 میلی لیتر حلال مناسب کاملا حل می شود. محلول های حاصل تقریبا معادل 250 میلی گرم در میلی لیتر سفتریاکسون دارند. تزریق عضلانی باید به صورت عمقی و در عضلات بزرگ بدن و با انجام آسپیراسیون پیش از تزریق برای اجتناب از تزریق غیرعمدی دارو در داخل عروق خونی صورت گیرد. ونکومایسین، آمینوگلیکوزیدها و فلوکونازول با سفتریاکسون ناسازگاری فیزیکی دارند.
مسمومیت و درمان
تظاهرات بالینی:حساسیت مفرط عصبی ـ عضلانی؛ غلظت بالای آن در CNS ممکن است سبب حملات تشنجی شود.
درمان:حمایتی است.
عوارض جانبی سفتریاکسون
واکنشهای آلرژیک شامل کهیر و بثورات جلدی و علایم حساسیت مفرط شامل شوک آنافیلاکتیک، تهوع، استفراغ واسهالوعلایم کولیت پسودممبران با مصرف این دارو گزارش شده است .
واکنش حساسیتی شدید (شوک آنافیلاکتیک)
اغلب مردم فکر می کنند حساسیت تنها باعث التهاب، خارش یا دیگر مشکلات کوتاه مدت می شود که با رفع عامل ایجادکننده برطرف می گردند ولی واکنش های شدیدتری به بعضی مواد خوراکی یا تزریقی وجود دارد که شوک آنافیلاکتیک نامیده می شود. این شوک می تواند در عرض چند دقیقه یا حتی چند ثانیه ایجاد شده و اگر فوراً درمان نشود می تواند به مرگ بیانجامد. بعضی خوراکی های خاص مانند آجیل، صدف، ماهی یا بعضی داروها مانند پنی سیلین خوراکی، نیش زنبور عسل یا زنبور قرمز، تزریق داروهایی مانند سفتریاکسون یا واکسن کزاز می توانند در افراد حساس باعث واکنش های شدید و سریع شوند. تقریباً یک درصد مردم حساسیت شدیدی نسبت به نیش حشرات دارند.
پاسخ حساسیتی شدید (شوک آنافیلاکتیک) زمانی ایجاد می شود که فرد با ماده حساسیت زایی برخورد کند و قبلاً نیز سابقه برخورد با آن را داشته و بدن فرد آن را به عنوان مهاجم بشناسد. در این صورت پادتنی به نام IgE تولید می گردد. سپس پادتن ها و دفاع میزبان با ماده حساسیت زا که برای بار دوم وارد بدن شده، برخورد کرده و مواد شیمیایی(مانند هیستامین) آزاد می شوند. این مواد در ریه ها، عروق خونی، روده ها و پوست اثرات ناخوشایندی را ایجاد می کنند. این شوک یکی از شرایط تهدیدکننده حیات به شمار می آید. 80-60% مرگ های ناشی از شوک آنافیلاکتیک به علت ناتوانی در تنفس می باشد و علت آن تورم و انسداد راه های هوایی است. علت دوم این مرگ ها (حدود 24% مرگ ها)، شوک است که به علت کافی نبودن خون در گردش می باشد.
تداخلات دارویی
در صورت مصرف همزمان سفتریاکسون یا سایر سفالوسپورین ها با آمینوگلیکوزیدها (مثل جنتامایسین) و وانکومایسین، احتمال آسیب کلیوی افزایش می یابد.• پروبنسید دفع کلیوی سفتریاکسون را کاهش و در نتیجه غلظت سرمی دارو را افزایش می دهد. سفتریاکسون ممکن است موجب افزایش اثرات ضدانعقادی وارفارین گردد.
چند توصیه برای کاستن احتمال بروز عوارض خطرناک ناشی از مصرف سفتریاکسون:
1. از تجویز دارو در مواردی مانند سرماخوردگی و مواردی که از جمله موارد مصرف تایید شده این فرآورده نیست اکیداً خودداری شود. همچنین از جایگزین نمودن فرم تزریقی آنتی بیوتیکها در مواردی که اشکال خوراکی موثر و قابل تجویز هستند جداً پرهیز شود.
2. توصیه میشود قبل از تزریق سفتریاکسون سابقه حساسیت فرد به سفالوسپورینها و پنی سیلینها بررسی شود. مصرف دارو در افراد حساس به سایر سفالوسپورینها ممنوع بوده و در افراد حساس به پنی سیلین نیز تنها در صورت ضرورت و عدم امکان استفاده از سایر داروها تزریق باید با احتیاط فراوان صورت پذیرد.
3. با توجه به یافته های جدید سازمان غذا و دارو امریکاFDA و گزارش مرگ ناشی از مصرف همزمان سفتریاکسون با فرآورده های حاوی کلسیم، مصرف همزمان سفتریاکسون با محلولها و یا فرآورده های حاوی کلسیم حتی بصورت تزریق از رگهای متفاوت ممنوع بوده و مصرف محلولها و فرآورده های حاوی کلسیم تا 48 ساعت پس از آخرین دوز سفتریاکسون نیز در تمام گروههای سنی ممنوع می باشد.
4. استفاده از رقیق کننده های حاوی کلسیم مانند محلول رینگر به منظور آماده سازی سفتریاکسون جهت تزریق ممنوع می باشد.
5. با توجه به تاثیر سرعت تزریق سفتریاکسون بر میزان وقوع و کنترل عوارض آن توصیه میشود از تزریق سریع وریدی جلوگیری بعمل آمده و تزریق سفتریاکسون در محلول مناسب حداقل 15 الی 30 دقیقه به طول انجامد.
6. تزریق دارو بایستی صرفاً توسط افراد مجرب و در مراکز مجهز به سیستم احیا انجام گیرد.
7. با توجه به توانایی سفتریاکسون در جابجایی بیلی روبین از محل اتصال آن به آلبومین پلاسما و احتمال بروز انسفالوپاتی ناشی از افزایش سطح بیلی روبین، مصرف سفتریاکسون در نوزادان مبتلا به هایپربیلی روبینمیا (بویژه نوزادان نارس) ممنوع می باشد.
توجهات بیمار- خانواده:
در افرادی که دچار نارسایی کلیه و کبد هستند، تزریق سفتریاکسون باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شود.
در صورت بروز اسهال در طی مصرف دارو باید به پزشک اطلاع داده شود.
بعد از تزریق سفتریاکسون هر گونه علامتی که نشان دهنده خونریزی باشد مانند کبودی بدن، خونریزی از بینی، لکه لکه شدن بدن را به پزشک اطلاع دهید. زیرا تزریق سفتریاکسون باعث تغییر در فلور طبیعی روده شده و باکتری های مفیدی را که تولید کننده ویتامین K هستند، کاهش می دهد.
در صورت بروز علائم عفونت ثانویه (رویش زوائد خزه مانند و سیاه رنگ بر روی زبان، خارش و ترشح واژینال، مدفوع شل و آلرژی) به پزشک خود اطلاع دهید.
دارو های هم گروه سفتریاکسون
Cefdinir
Cefditoren Pivoxil
Cefixime
Cefpodoxime Proxetil
Ceftazidime
Ceftibuten
Cefotaxime
Ceftizoxime
ceftriaxone
سفتریاکسون چه تاثیراتی دارد ؟
نگهداری داروی
پزشک شما احتمالا نیاز چند روزه شما به سفتریاکسون را تجویز خواهد کرد. هنگام دریافت دارو از داروخانه طریقه صحیحنگهداری دارو را از داروساز سوال کنید. ممکن است که وی از شما بخواهد که دارو را در یخچال یا فریزر نگه دارید. به خصوص اگر دارو جهت تزریق وریدی تجویز شده، این کار لازم است. نکته مهم این است که دارو را حدود یک ساعت قبل از مصرف از یخچال خارج کرده، تا با اتاق هم دما شود. ویال ها را در محیطی خشک، تمیز و دور از دسترس اطفال نگهداری نمایید. به منظور پیشگیری از آلودگی دیگران توسط سر سوزن، آنژیوکت و ویال ها، لازم است که این وسایل به شکل مطمئنی دور ریخته شوند، در این خصوص از داروساز خود سوال کنید.
منبع:شاداب